De tolerante samenleving is ontstaan tijdens onze nationale afhankelijkheidsstrijd. Mannen als Benito Arias Montano, begonnen als partijganger van de hertog van Alva, kregen vanaf de jaren zestig van de zestiende eeuw een open oor voor andersdenkenden. Zij zochten niet de confrontatie met intolerante calvinisten of katholieken, maar kozen als hun wapen de schijnbare meegaandheid, het plooien en gladstrijken. Dat was hun bijdrage aan de verdraagzame samenleving. Zij werden niet zo beroemd als Filips II of Calvijn, maar drukten wel een blijvend stempel op de Lage Landen. Anno 2011 staat de verdraagzaamheid opnieuw zwaar onder druk.

Guus Kuijer schrijft Montanos levensverhaal tijdens diens verblijf in de kring van de Antwerpse drukker Christoffel Plantijn. Hij waarschuwt met een groot gevoel van urgentie voor het verloren gaan van de destijds ontstane normen en waarden, en zegt daarover: `U begrijpt natuurlijk waarom ik dit boek schrijf. Ik maak me zorgen over de tolerante samenleving die in dit schitterende land ten koste van zo veel bloed en tranen is ontwikkeld.