In aflevering 73 vertellen Will Roth en dr. Evert-Jan van Leeuwen over de tamelijk onbekende Nederlandse schrijver Carel van Nievelt (1843-1913). Carel van Nievelt was journalist en schrijver van reisverhalen en fantastische literatuur. Zijn spannende en soms huiveringwekkende verhalen staan in de traditie van auteurs als Edgar Allan Poe, Samuel Taylor Coleridge en Nathaniel Hawthorne. Hoog tijd om Van Nievelt aan de vergetelheid te ontrukken! Samen met Vita Luna Jansen, Lucas Gahrmann en Emma Ricketts hebben Will en Evert verschillende korte verhalen van Carel van Nievelt vertaald naar het Engels. Deze vertalingen zullen gebundeld verschijnen in een speciaal nummer van het tijdschrift Canadian Journal of Netherlandic Studies. Ook in het Nederlands is werk van Van Nievelt inmiddels weer makkelijker beschikbaar, zie bijvoorbeeld de e-books van Ontboezemingen en Chiaroscuro. In deze podcast bespreken Will en Evert al enkele van Van Nievelts verhalen, zijn politieke en maatschappelijke betrokkenheid, en hoe het team Van Nievelts werk archaïsch vertaald heeft: met behoud van zijn rijke taal en zijn spitsvondigheden. Veel luisterplezier! . Will Roth is docent Nederlands en Engels aan The British School in The Netherlands, vertaler, en musicus. Tijdens zijn bachelor en master Engelse Taal en Cultuur aan de Universiteit Leiden specialiseerde hij zich in historische literatuur en in literair vertalen. . Dr. Evert-Jan van Leeuwen is universitair docent in Engelse taal, literatuur en cultuur aan het Leiden University Centre for the Arts in Society. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis en ontwikkeling van Gothic, Horror, Noir en Science Fiction van om en nabij 1750 tot het heden. Bij Radio Horzelnest vertelde Evert eerder al over Nathaniel Hawthorne, Edgar Allen Poe en HP Lovecraft (aflevering 4, 13 en 35), en samen met dr. Joeri Pacolet besprak hij bij Radio Horzelnest ook al het werk en leven van Stephen King (aflevering 41). . Afbeelding: bewerking van afbeelding ‘bril met montuur van zilver en groene glazen’, ca. 1830 – 1840, uit de collectie van het Rijksmuseum. https://id.rijksmuseum.nl/20066279 Hoofdstukken: 00:00-01:50 - Introductie 01:50-09:20 - Wie was Van Nievelt, en waarom is hij betrekkelijk onbekend? 09:20-16:31 - Een veelzijdige, retro-romantisch schrijver van fantastische reisverhalen 16:31-22:50 - Archaïsch verhalen: het behoud en reproduceren van het wonderlijke van het verleden 22:50-33:27 - Jack Bobson’s poolreis 33:27-42:46 - Een oude tabakszak 42:26-58:48 - Chiaroscuro: ouderwetse woorden maar hele moderne ideeën 58:48-01:10:06 - Annus Domini 11000: Van Nievelts blik op de toekomst 01:10:06-01:13:32 - Meer over het vertaalproject

In aflevering 72 van Radio Horzelnest verwelkomt Norbert prof.dr. Rick Honings. Rick Honings is neerlandicus, auteur en Scaliger hoogleraar aan het Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS). Rick vertelt over zijn nieuwe boek, De ontdekking van Insulinde. Op reis in Nederlands-Indië in de negentiende eeuw, dat in oktober 2023 verscheen bij Uitgeverij Prometheus. In de vroege 19e eeuw, na de overgang van de VOC en de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden werd Indië officieel tot kolonie verklaard. De nieuwe koloniale gebieden trokken tal van reizigers: natuurgeleerden, predikanten, zendelingen, gelukszoekers en later ook toeristen. In De ontdekking van Insulinde bespreekt Rick Honings een brede waaier van de reisverslagen die deze reizigers bijhielden. De taal van deze reisverslagen, van de woordkeuze tot de beeldspraak, leggen de koloniale machtsverhoudingen in Nederlands-Indië bloot. In deze aflevering licht Rick enkele van zijn besprekingen uit: van de verslagen van Duitse botanici tot het verslag van Raden Mas Adipati Arjo Tjondronegoro V (pseudoniem: Poerwolelono). Prof.dr. Rick Honings richt zich in zijn onderzoek, doceren en schrijven op zowel de Nederlandse als de Nederlands-Indische letterkunde en cultuur van de negentiende en twintigste eeuw. In 2011 promoveerde hij op het proefschrift “Geleerdheids zetel, Hollandse Roem!” Het literaire leven in Leiden van 1760 tot 1860. In 2015 werd hij universitair docent Moderne Nederlandse Letterkunde, in 2019 werd hij hoofddocent, en 2020 werd hij benoemd tot Scaliger hoogleraar. Ten aanzien van de Indische letteren verzorgde hij samen met dr. Peter van Zonneveld de redactie voor Een tint van het Indische Oosten. En met dr. Coen van ’t Veer en prof.dr. Jacqueline Bel verzorgde hij de redactie van De postkoloniale spiegel. De Nederlands-Indische letteren herlezen. Ook schrijf hij Het land van ‘Oosterzonnegloed’. Sporen van Indië in negentiende-eeuwse schrijversarchieven (2021). Rick Honings is ook hoofdredacteur van het tijdschrift Indische Letteren, en organiseert met Coen van ’t Veer De postkoloniale podcast. Inmiddels het reisverhaal over Maleisië dat in deze podcast wordt besproken, op papier en als open access e-book verschenen. Voor dit bijzondere reisverhaal van de Indische schrijfster Dé-Lilah (pseudoniem van Lucy van Renesse), zie: https://www.walburgpers.nl/nl/book/9789464564310/een-indische-vrouw-in-maleisie Afbeelding: Gezicht op een waterval en landweg in Preanger op Java, door Johan Conrad Greive, 1869. Afkomstig uit de Rijksstudio van het Rijksmuseum, Amsterdam. Te vinden op: https://id.rijksmuseum.nl/200464095 Hoofdstukken: 00:00-02:15 - Introductie 02:15-07:40 - Ricks eerste bezoek aan Indonesië 07:40-10:24 - Wat maakt de negentiende eeuw zo’n bijzondere periode in Indonesië? 10:24-17:03 - De wetenschappelijke maar ook economische reis van Caspar Georg Carl Reinwardt 17:03-19:54 - Carl Ludwig Blume op neushoornexpeditie 19:54-27:26 - Een in-bezit-nemende, romantische blik op Java: Franz Wilhelm Junghuhn 27:26-32:36 - Franz Wilhelm Junghuhn’s reisverhaal Licht- en schaduwbeelden uit de binnenlanden van Java 32:36-41:10 - Het sensationele maar ook kritische reisverslag van vroege toerist Ida Laura Pfeiffer 41:10-50:01 - Een hybride perspectief op het kolonialisme: het reisverslag van Raden Mas Adipati Arjo Tjondronegoro V (pseudoniem: Poerwolelono) 50:01-59:21 - Het Vidi-project Voicing the Colony: de diversiteit aan stemmen uit het Nederlandse koloniale verleden in Indonesië

In aflevering 71 praat Norbert met beeldend kunstenaar, leerlooier en taxidermist Amber Veel over de cultuurhistorische, ambachtelijke en kunstzinnige kanten van het plantaardig leerlooien. Amber Veel studeerde verpleegkunde, gevolgd door een studie aan de Gerrit Rietveld Academie, met textiel als specialisatie en later nog een studie aan The Royal Drawing School in Londen. Tijdens haar studie koos ze wel een heel bijzonder textiel om kunstzinnige te verkennen: de huid. Amber legde zich toe op het werken met dierlijke huiden en verdiepte zich in het plantaardige leerlooien. Daarmee betrad zij een wereld van weleer. Tot aan het einde van de negentiende eeuw was de leerindustrie de op-een-na grootste industrie van dit land. Bijna elk dorp kende percelen hakhoutbos waar eikenschillers de benodigde looistof verkregen, een zogeheten eekmolen waar het eikenschors werd vermalen en een leerlooierij. Onder titels als ‘Horizon’, ‘Schorshuid’ en ‘Dermagram’ is werk van Ambers hand te zien geweest op verschillende tentoonstelling en exposities in het land. Voor de nieuwe uitbreiding van Artis – Het Groote Museum – maakte ze twee installaties: een taxidermische installatie van een vos, en een grote tekening van wortelnetwerken die in contact staan met een mycelium. Ook verscheen van haar hand het boek ‘Looi Land’, prachtig vormgegeven met enkele van haar werken. En een reeks waarin zij tal van persoonlijke, esthetische, ambachtelijke, taalkundige, filosofische snippers heeft verzameld rondom het plantaardige leerlooiproces. Zoals Amber schrijft: “Nergens vind ik het complete verhaal van boom tot leer. Ik vind flarden, schilfers en stronken. Dit boek is een collage van mijn vondsten en ervaringen. Het is een verzameling fragmenten, een wunderkammer, een plek waar je doorheen kunt dwalen.” In dit gesprek neemt Amber ons mee door deze wunderkammer, van de eikenstobbe tot zwemmen met een hertenhuid. Veel luisterplezier! Thumbnail: 'verdwijn-punt' door Amber Veel. Time stamps 00:00-05:35 – Introductie en de oorsprong van Ambers interesse in de huid 05:35-11:35 – Ambers verkenning van de taxidermie en leerlooien in Nederland en in Lapland 11:35-18:19 – Hoe looi je plantaardig? 18:19-26:25 – Schorsgebruik wereldwijd, en sporen van de Nederlandse looicultuur 26:25-31:22 – Het verdwijnen van het plantaardig leerlooien 31:22-41:12 – Plantaardig leerlooien vanaf de prehistorie 41:12-48:43 – Ambers experimenten met verschillende tannines en haar tekeningen 48:43-57:20 – Filosofie van de huid 57:20-01:04:29 – De zintuigelijke ervaring van het looien en leer 01:04:29-01:08:00 – Ambers nieuwe werk

Zon, zee en strand. Dat is de eerste associatie met Cyprus bij de meeste bezoekers. Een enkeling weet het rijke archeologische en historische erfgoed van het eiland te benoemen - het gevolg van de strategische ligging in het oostelijke Middellandse Zeegebied, op het kruispunt tussen Europa, Azië en Afrika. Maar dat Cyprus al 50 jaar een fysiek verdeeld eiland is, met een bufferzone die dwars over dit zonovergoten, maar allesbehalve zorgeloze eiland loopt, dat is veel minder bekend. Sinds de zomer van 1974 is het opgedeeld in een Grieks-Cypriotisch deel in het Zuiden, en een Turks-Cypriotisch deel in het Noorden, met een VN-vredesmacht er tussenin. Dit alles als gevolg van decennialange nationalistische aanspraken en aspiraties van de beide 'moederlanden', Griekenland en Turkije, die uitmondden in etnisch geweld en militaire interventie. In aflevering 70 spreken we met historicus Patrick Gouw over de ontstaansgeschiedenis, de achtergronden en de toekomst van de zogenaamde 'Cyprus-kwestie'. Patrick was in aflevering 23 en 42 te gast om te spreken over de 19e-eeuwse Griekse Onafhankelijkheidsstrijd en de Grieks-Turkse oorlog van de jaren 1919-1922. Correctie: de staatsgreep en afzetting van Makarios III door EOKA-II vond plaats op 15 juli 1974, op 20 juli viel Turkije Cyprus binnen. De boeken die Patrick aanraadt: De zonsopgang, door Victoria Hislop en Het eiland van de verdwenen bomen, door Elif Shafak. Time stamps 00:00-01:37 – Introductie 01:37-04:48 – Patricks interesse in Cyprus, en sporen van het conflict op het eiland vandaag de dag 04:48-07:27 – Context bij het conflict: de vroegste geschiedenis van Cyprus 07:25-11:31 – De opkomst van het nationalisme in de 19e eeuw 11:31-18:35 – Cyprus als Brits protectoraat: drie grote aanleidingen voor onvrede 18:35-23:30 – De invloed van allianties en beloftes in de Eerste Wereldoorlog 23:30-26:41 – De eerste opstand van de Griekse Cyprioten 26:41-30:36 – De rol van de Griekse burgeroorlog (1946-49) 30:36-35:52 – De jaren vijftig: aartsbisschop Makarios III, en de opstand tegen de Britten ontwaart in een conflict tussen de Griekse en Turkse Cyprioten 35:52-42:29 – De jaren zestig: het uitroepen en opbreken van de Republiek Cyprus, het ontstaan van de groene lijn en de nog altijd lopende VN-missie 42:29-46:45 – Etnische segregatie, de coup op Cyprus door de Griekse Junta 46:45-52:39 – De Turkse militaire interventie in 1974 52:39-56:18 – De totstandkoming van de huidige status quo: verdere etnische segregatie en de uitroep van de TRNC 56:18-01:03:30 – Toetreding tot de EU, het Plan-Annan in 2004 en nieuwe olie op het versteende vuur 01:03:30-01:07:16 – Hoe kijken Griekse en Turkse Cyprioten nu tegen elkaar en het verleden aan? 01:07:16-01:16:00 – Hoe wordt er in 2024 aan beide zijden omgegaan met de nasleep en toekomst van het conflict?

Voor aflevering 69 sprak Norbert met schrijver en journalist Caspar Janssen over zijn boek Aard van het beestje (2023, Atlas Contact). In dit boek bespreekt Caspar honderd diersoorten, elk voorzien van een beeldschone illustratie van beeldend kunstenaar Margot Holtman. Caspar besteedt bijzondere aandacht aan waar een dier geaard is, oftewel de relatie dier en habitat. Dat doet hij niet vanuit zijn leunstoel: vergezeld door onderzoekers, kenners en liefhebbers van onder andere EIS Kenniscentrum Insecten, SOVON Vogelonderzoek, de Vlinderstichting en de Zoogdierenvereniging trekt Caspar erop uit om bekende en onbekende beesten op te zoeken. Zijn bestiarium bevat dieren zoals haas en merel, edelhert en roodborst, oester en paling. Maar ook de snotwolf en wielewaal, kneu en koperwiek, kwabaal en beekprik. Via zijn tochten leren we waarom dieren een bepaalde plaats betrekken en wat hun overleven bevordert en bedreigt. Zijn dierportretten bieden een prachtig venster op de Nederlandse biodiversiteit, dierenwelzijn en een veranderend landschap. In deze aflevering gidst Caspar ons langs de biotopen van onder meer de wielewaal, de Noordzeehouting, de mol, de ortolaan en de grote vuurvlinder. Veel luisterplezier! . Caspar Janssen schrijft over natuur, landschap en mensen voor De Volkskrant. Eerder al verschenen van zijn hand onder meer In de ban van het beest: Nederlandse dieren door de ogen van hun kenners (2017), Caspar loopt: Een voettocht door de landschappen van Nederland (2019) en Het bijenbalkon: Hoe tover je een saai stadsbalkon om tot een insectenparadijs (2022). . Voor meer prachtige illustraties en ander werk van Margot Holtman, zie: https://margotholtman.com/ Time stamps: 00:00-02:04 Introductie 02:04-09:11 Enkele van Caspars meest bijzondere ontmoetingen: de wielewaal en de Noordzeehouting 09:11-13:05 Moeilijk te ontmoeten dieren 13:05-16:46 Caspars ontmoeting met een levende mol, en opheldering van misverstanden over de mol, molshopen, en potgrond 16:46-28:26 Caspars bijenbalkon en de synchroniciteit tussen het uitkomen van bloemen en bijen 28:26-33:34 Waarom zoekt Caspar dieren op in hun natuurlijke habitat? 33:34-39:13 Uitstervende Nederlandse dieren, waaronder de ortolaan 39:13-42:25 Verbeterde omstandigheden voor de boerenzwaluw en de purperslak 42:25-49:37 Caspars wad-excursies en ingrepen voor het behoud of verbeteren van biodiversiteit 49:37-51:16 Nieuwe diersoorten in Nederland en hun invloed op de al aanwezige dieren 51:16-54:19 Een belangrijke bijzondere ontmoeting: de grote vuurvlinder 54:19-01:01:16 Grootste bronnen van bedreiging van flora en fauna in Nederland, en het grote belang van citizen science voor biodiversiteit 01:01:16-01:03:30 Caspars nieuwe project: een boek over de geelgors

In aflevering 68 is boekhistorica Marieke van Delft opnieuw te gast, ditmaal voor een gesprek over de vroegste geschiedenis van de boekdrukkunst, ook wel incunabelistiek. Eerder al was Marieke te gast in aflevering 48 voor een gesprek over Maria Sibylla Merian. Ditmaal hebben we haar uitgenodigd voor een gesprek over haar boekhistorische onderzoek. In 2015 promoveerde Marieke op het proefschrift getiteld: Van wiegendruk tot world wide web: Bijzondere collecties en de vele geschiedenissen van het gedrukte boek. In het gesprek van vandaag willen we vooral stil staan bij het eerste deel van de titel: de wiegendruk of incunabula in het Latijn. Deze term verwijst naar boeken die gedrukt zijn aan het prille begin van de boekdrukkunst, oftewel toen deze kunst nog in de kinderschoenen stond. Het startsein wordt gegeven door Johannes Gutenberg die omstreeks 1450 het drukken met losse letters uitvond en in 1455 zijn bekendste werk voltooide, de befaamde Gutenberg-bijbel. De boekdrukkunst luidt een belangrijke vernieuwing in het boekenbedrijf, maar leunt daarbij in belangrijke mate nog op de handschriften van daarvoor. De incunabelenperiode is een transitie- of overgangsperiode van handgeschreven manuscripten naar gedrukte teksten en afbeeldingen. Zoals Marieke zelf schrijft aan het begin van haar proefschrift: “Het boek zocht in deze tijd nog een vaste vorm vanuit de verschillende functies die het had en heeft: als artefact, als handelsobject en als betekenisdrager.” De zoektocht van het boek staat in deze aflevering centraal. Veel luisterplezier! 00:00-01:53 Introductie 01:53-05:15 Mariekes favoriete wiegendruk/incunabel 05:15-16:33 De wiegendrukkencollectie van de Koninklijke Bibliotheek en de aankoop van het getijdenboek van Wolfgang Hopyl 16:33-25:22 Een kleine geschiedenis ‘letters op papier zetten’ en drukkers traceren 25:22-29:47 Papier in de tijd van de wiegendruk: van lompen tot papiermerkje 29:47-35:23 Afbeeldingen drukken in de incunabelenperiode 35:23-41:08 De overeenkomsten tussen handschriften, incunabelen, en websites 41:08–51:00 Mariekes onderzoek naar twee Leidse drukkers: Jan Bouwenszoon en Jan Paets Jacobszoon 51:00–59:37 Mariekes onderzoek naar de Leidse uitgever Pieter vander Meersche 59:37–01:02:00 De vondst van de incunabel ‘Die Hystorie vanden grooten Coninck Alexander,’ gedrukt in Delft in 1491. Afbeelding: uitsnede van KW 172 C 21 uit het Getijdenboek van Wolfgang Hopyl. Eigendom van de Koninklijke Bibliotheek, in het publieke domein gebracht via Wikimedia Commons.

In aflevering 67 van Radio Horzelnest spreekt Norbert met filosofen Linde De Vroey (eerder te gast in aflevering 55) en Herbert De Vriese over Walden (1854): het bekende literaire verslag van Henry David Thoreau (1817-1862). Thoreau beschrijft in dit werk de twee ‘Elysische jaren’ die hij doorbracht in een zelfgebouwd huis bij het Waldenmeer, in de buurt van Concord, Massachusetts. Thoreau wendde zich tot het woud om terug te keren naar de kern. Waar gaat het eigenlijk om in het leven? Aan het meer hervindt hij zijn levenslust en krijgt hij oog en oor voor de stemmen en wenken van de natuur, die hij op kundige wijze toevertrouwd aan het papier. Meer dan honderdvijftig jaar na het verschijnen blijft Thoreaus boek onverminderd populair – maar ook wel een uitdaging om te lezen. In deze aflevering plaatsen Herbert, Linde en Norbert het denken van Thoreau in de historische en filosofische context, en lichten zij enkele van Thoreaus verrassendste bevindingen uit. Veel luisterplezier! . Herbert De Vriese is professor aan het Centrum voor Europese Filosofie van de Universiteit Antwerpen. In 2011 promoveerde hij aan diezelfde universiteit met een proefschrift getiteld De roes van de kritiek: Bruno Bauer en Die Freien, over de Jong-Hegelianen, een groep Duitse denkers die poogden een praktische invulling te geven aan de filosofie van Georg Wilhelm Friedrich Hegel. Van zijn hand verschenen, naast verscheidene artikelen, bijdrages voor onder meer de boeken La réalisation de la philosophie à l’époque du Vormärz (PU du Septentrion, 2023) en Filosofie als roeping (Pelckmans, 2022). Met Michiel Meijer stelde hij The Pilosophy of Reenchantment (Routledge, 2021) samen. . Linde De Vroey studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Gent en wijsbegeerte aan de Universiteit van Antwerpen. Aan die laatste universiteit is zij werkzaam als promovenda bij het departement Wijsbegeerte, waarbij zij zich richt op het thema rewilding en de rol van geschiedenis, traditie en andere culturele aspecten in herwilderingsprojecten. Ook is zij medeoprichter van audiocollectief Wilderhistories. Meer over Lindes onderzoek horen? Luister aflevering 55 van Radio Horzelnest, waarin Linde vertelt over de filosofische implicaties van herwildering. Timestamps 00:00-02:30 Introductie 02:30–05:54 Herberts en Lindes kennismaking met Thoreau en Walden, en de geschiktheid van Walden als inleiding in de filosofie 09:18-22:50 De historische context van Walden: “een modernisering in het kwadraat”. 22:50-30:07 Waarom begint het boek met het hoofdstuk Huishoudkunde? 30:07-41:39 Thoreaus ambigue houding ten aanzien van technologie 41:39-50:40 De verwevenheid van huishoudkunde, ecologie en de klassieke Oosterse en Westerse filosofie en literatuur 50:40-01:05:40 Het hoofdstuk Hogere wetten: de animale en spirituele mens 01:05:40-01:13:49 Ruimte voor de overvloed en de herscheppende kracht van de natuur 01:13:49–01:22:42 Thoreaus liefde voor de ochtend, zijn pioniersgeest en het wildernisideaal 01:22:42-01:28:50 De roeping door de genius in de morgen

In aflevering 66 van Radio Horzelnest schuift bij ons aan journalist en schrijver Sanne Bloemink, voor een gesprek over haar nieuwe boek ‘Pijn – een expeditie naar onbestemd gebied’, recent verschenen bij Uitgeverij Pluim. In dit boek komt Sanne pijn onder ogen, vanuit een bijzonder vertrekpunt: haar eigen chronische zenuwpijn. We kunnen voor het woord ‘pijn’ vrijwel elk lichaamsdeel plaatsen, van kiespijn en hoofdpijn tot buikpijn of rugpijn. Maar wat is pijn? Op deze vraag geeft Sanne in haar boek tal van antwoorden. Soms heel persoonlijk: "Pijn is boven liggen, in een doffe toestand, terwijl het leven beneden doorgaat," dan weer meer wetenschappelijk of filosofisch: "Pijn is een nociceptieve prikkel door de hersenen geïnterpreteerd en omgezet in een motorische impuls," of "pijn is het ultieme bewijs van de verbondenheid van lichaam en geest." In dit gesprek vertelt Sanne over de vele kanten van pijn en waarom het nog altijd een "onbestemd gebied" betreft. Ook praten we over hoe pijn bezien als complex fenomeen ons een ander perspectief op de menselijke conditie brengt. . Sanne Bloemink werkte in het verleden als advocaat en jurist, maar ontpopte zich later tot schrijver en journalist. Al jaren schrijft ze over uiteenlopende onderwerpen voor tijdschriften en kranten, waaronder De Groene Amsterdammer. Ook verschenen van haar hand meerdere boekbijdrages en boeken, waaronder ‘Happy me’ (2012), ‘Diagnosedrift’ (2018), ‘De wilde wereld’ (2020), en recent dus haar nieuwe boek: ‘Pijn’ (2023). TIMESTAMPS 00:00–02:15 Introductie 02:15–05:48 Een ongrijpbare ervaring invoelbaar maken in een boek – hoe begin je daaraan? 05:48–11:11 Acute en chronische pijn, centrale sensitisatie, en waar ‘zit’ pijn? 11:11-23:33 Waarom is pijn, ook in de wetenschap, zo’n “onbestemd gebied”? 23:33-32:29 Het belang van pijn voor onze (mede)menselijkheid 32:29-40:45 De universaliteit van, en gedeelde taal voor pijn, en de waarde en zin van kwetsbaar mogen zijn 40:45-51:43 Geestelijke én lichamelijke pijn in het biopsychosociale model en de fenomenologie 51:43-59:54 Het gevaar van het psychologiseren van pijn en het belang van het goede gesprek 59:54-01:05:00 Pijn: een mammoetverhaal, of een wolk

In aflevering 65 van Radio Horzelnest reflecteren samen met techniekfilosoof Julia Rijssenbeek op de synthetische biologie en de vraag: wat is leven? In 1944 houdt de natuurkundige Erwin Schrödinger een voordracht aan Trinity College Dublin met de titel: ‘What is life?’ Zijn voordracht is een lang gesponnen antwoord op deze wat-is vraag. Over het meest karakteristieke kenmerk van het leven schrijft hij: “Materie leeft wanneer het doorgaat met ‘iets doen’, doorgaat met bewegen, materie uitwisselen met zijn omgeving, enzovoort, en dat voor een veel langere periode dan we zouden verwachten dat een levenloos stukje materie onder soortgelijke omstandigheden ‘doorgaat’.” Schrödingers voordracht bleek revolutionair. Zo beweerde hij ook voor het eerst dat erfelijke informatie lag opgeslagen in een moleculaire structuur, die hij zelf ‘het aperiodieke kristal’ noemde, en waarmee hij een wegbereider was van de latere ontdekking van de dubbele helix. Sinds die ontdekking is de met name de genetica en de microbiologie in een stroomversnelling geraakt. In diezelfde stroom duikt nu als nieuw veld de synthetische biologie op, soms beschouwd als een tweede landbouwrevolutie. Waar de eerste revolutie zich richt op de domesticatie van planten en dieren, richt synthetische biologie zich op de domesticatie van de cel en haar onderdelen, met name gericht op voedselproductie, brandstof en medicijnen. Het onderzoek van Julia Rijssenbeek richt zich op de verborgen premissen, denkpatronen en manieren van spreken gebezigd in de synthetische biologie. Tegelijkertijd laat ze zien hoe dit nieuwe onderzoeksveld onze gangbare noties aangaande leven uitdaagt. Hoogste tijd voor een filosofische reflectie op synthetische biologie. . Julia Rijssenbeek is als promovenda verbonden aan de vakgroep filosofie van Wageningen University & Research. In het verleden studeerde ze Filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en filosofie van de economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. In haar huidige promotieonderzoek bestudeert ze de filosofische betekenis en ethische implicaties van recente en mogelijk toekomstige ontwikkelingen in de synthetische biologie. Daarnaast werkt Julia als onderzoeker bij FreedomLab Thinktank, een platform waar jonge onderzoekers politieke, technologische en culturele veranderingen proberen te begrijpen. De dansfilm waar Julia aan het einde van het gesprek over verteld gaat 16 maart in première met de titel ‘Cobalt’, een samenwerking van Julia, Kim Baraka en Jonas Sacks. TIMESTAMPS 00:00-02:20 – Inleiding 02:20-17:19 – Julia’s stage bij Jeantine Lunshof aan het Wyss Institute & Church Lab van Harvard University. Wat is synthetische biologie? en hoe spreken en denken wetenschapper over leven en de relatie tussen leven en techniek? 17:19-22:40 – Machine-ontologie en het machinaal begrepen leven. 22:40-33:29 – Metabolisme, de machine-metafoor en disruptieve techniek. 33:29-45:41 – Synthetische morfogenese, Michael Levin, Xenobots en de samenwerkingvermogens en basale cognitie van cellen. 45:41-57:33 – Hoe daagt de synthetische biologie de techniekfilosofie uit? Gilbert Simondon en de biologische techniekfilosofie, nieuw-materialisme, platte ontologie, levende techniek en technisch leven. 57:33-01:06:27 – Twee wereldbeelden: posthumanisme versus ecomodernisme in het voedseldebat en sciencefiction. 01:06:27-01:10:59 – Verkenning va natuur, techniek en leven in dans, outro

In aflevering 64 van Radio Horzelnest verdiepen we ons in een goeddeels vergeten oorlog om één van de kostbaarste specerijen. Hiervoor schuift voor de tweede keer historicus Tristan Mostert bij ons aan. Eerder in aflevering 16 was hij te gast om te praten over Banda-eilanden en hoe Jan Pietersz Coen daar op bloederige wijze het monopolie op de specerijenhandel in nootmuskaat en foelie vestigt. De verovering van Banda is wellicht de bekendste specerijoorlog die woedt in de zeventiende eeuw, maar zeker niet de enige oorlog. We blijven ditmaal min of meer in dezelfde regio, de Molukken, maar richten ons nu op de centrale en noordelijke eilanden van deze archipel. En we richten ons op een andere specerijplant, de kostbare bloesem van de kruidnagelboom. Onze gast, Tristan, is als historicus gespecialiseerd in de vroegmoderne koloniale geschiedenis van Azië en publiceerde veelvuldig over dit onderwerp. Vorig voorjaar rondde hij zijn promotieonderzoek af en verdedigde zijn proefschrift getiteld: ‘Spice War: Ternate, Makassar, the Dutch East India Company and the Struggle for the Ambon Islands (c. 1600-1656)’. Op indrukwekkende wijze combineert hij hierin de politieke, militaire, economische en ecologische geschiedenis van de Molukken in de zestiende en met name de zeventiende eeuw. Op basis van archief- en literatuuronderzoek reconstrueert Tristan het verloop van de allianties, conflicten, verdragen en de algehele concurrentiestrijd tussen de machtsfacties in dit gebied. Een strijd die uiteindelijk uitmondt in de Grote Ambonse of Hoamoalse Oorlog (1651-1656) en eindigt met het handelsmonopolie op kruidnagel van de VOC. Daarbij laat hij zien dat het verloop van dit monopoliestreven moet worden geduid vanuit een bredere historische context, met voldoende oog voor de andere spelers. Het sultanaat van Ternate, de opkomst van het rivaliserende sultanaat Gowa en de stad Makassar op Zuid-Celebes en de politieke situatie op Ambon en Seram. Veel luisterplezier! TIMESTAMPS 00:00-02:11 – Introductie 04:34-08:38 – Waarom dit proefschrift? Tristans bezoek aan de Molukken & de bergforten op Ambon. 08:38-17:55 – Begin kruidnagelteelt, nageloogst & etnobotanie 17:55-24:47 – Enkele hoofdrolspelers in de specerijoorlogen: Ternate, Tidore, West-Seram (Hoamoal), Makassar, Hitu (Ambon), Hikayat Tanah Hitu en rol van religie in staatsvorming 24:47-31:20 – Portugal, Spanje, Makassar en het sultanaat Goa & de VOC 31:20-40:00 – Monopoliestreven van de VOC en de aankomst Nassauvloot in 1624 40:00-51:07 – Gouverneur Artus Gijsels, milieu-oorlogsvoering & Hongi-tochten 51:07-55:24 – Verzet tegen de VOC, oorlog op Hitu, Kapitan Hitu Tepil en zijn opvolger Kakiali 55:24-01:17:33 – Aan loop naar de Grote Ambonse/Hoamoalse Oorlog, rol van Kimelaha Madjira, Makassar en Arnold de Vlamingh & de vernietiging en ontvolking van Hoamoal. 01:17:33-01:20:19 – Afsluiting

Aflevering 63 van Radio Horzelnest staat in het teken van een gevederde vriend van de mens: de ooievaar (Ciconia ciconia). Hiervoor hebben we schrijver en ooievaarkenner Kester Freriks uitgenodigd. Onlangs verscheen van zijn hand ‘De ooievaar’, het laatste nummer in de boekenreeks ‘De Vogelserie’, van uitgeverij Atlas Contact. Geen enkel vogel lijkt zich zo diep te nestelen in de Nederlandse cultuur als deze karakteristieke langpoot. Over de vogel doen tal van verhalen, legenden en interessante geschiedenislessen de rondte. Kester dist er een flink aantal op uit de uitgebreide ooievaarsliteratuur. Maar hij staat ook uitvoerig stil bij het leven van de ooievaar, van de nesteldrang, de vliegdrang en de trekdrang naar het zuiden, tot het foerageer-, balts-, en broedgedrag. Je leert de vogel kennen tot in zijn penveren. Als rode draad door het boek, welhaast zo rood als de snavel van de ooievaar, loopt Kesters liefde voor deze vogel in het echt en op schrift. Ook plaats Kester de ooievaar terug in een veranderend Nederlands landschap. Daarmee vertelt hij over een bewogen geschiedenis. Van het vroegere Nederland als ooievaarsland bij uitstek, tot de sterke terugloop in de laat-negentiende en begin twintigste eeuw, het verdwijnen van het laatste wilde broedpaar in 1983 en uiteindelijk de herintroductie en heropleving van de vogel. . Kester Freriks is schrijver en verbonden aan de Boeken- en Cultuurredactie van NRC Handelsblad. Van zijn hand verscheen een flink aantal romans, essays en natuurboeken. Eerder al was hij te gast in aflevering 51 om samen met Martijn Storms te vertellen over hun boek ‘Grensverkenningen’. Ook schreef Kester met regelmaat over vogelkundige of ornithologische onderwerpen. In 2008 verscheen zijn boek ‘De valk. Over valkerij en wilde vogels’ en in 2009 het boek ‘Vogels kijken. Alle driehonderd Nederlandse vogelsoorten’, alle twee bij uitgever Athenaeum – Polak & Van Gennep. TIMESTAMPS 00:00-02:25 – Introductie 02:25-07:47 – Rottige Meente & Kesters ooievaarsnest 07:47-13:52 – Nestgevechten en hofmakerij 13:52-19:36 – Eerste ontmoeting met de ooievaar & ooievaarsdieet 19:36-29:45 – De vlucht van de ooievaar & de trek naar het zuiden 29:45-40:52 – Stadsooievaars, kindjesbrenger & Den Haag 40:52-55:50 – Verdwijning van de ooievaar en herintroductie in Nederland

In aflevering 62 vertelt dr. Annelies Schulte Nordholt over het schrijfproject Lieux, ofwel Plaatsen, van de Franse schrijver Georges Perec (1936-1982). Samen met prof.dr. Manet van Montfrans en promovendus Lingyun Lai organiseert Annelies een voor alle geïnteresseerden toegankelijk congres over dit bijzondere project. Het congres is van 25 t/m 27 januari en vindt plaats in Leiden. Meer informatie over het congres: https://www.universiteitleiden.nl/age.... De Lieux is een groot schrijfproject dat Perec in de jaren zeventig ondernam. In dat project koos Perec plaatsen in Parijs uit die voor hem persoonlijk belangrijk waren, en zes jaar lang schreef hij iedere maand over een van die plaatsen twee teksten: een Réel, een ter plekke geschreven verslag van wat hij op die plaats op dat moment meemaakte, en een Souvenir, waarin hij zichzelf aan het werk zette om herinneringen aan diezelfde plaats op te halen. Samen met de foto’s van een bevriende fotografe vormen deze teksten een uniek archief van Parijs in de jaren zeventig, maar ook van de markante geest van Perec. Onlangs zijn alle Réels en Souvenirs voor het eerst voor iedereen toegankelijk gemaakt, in boekvorm, maar ook online. Annelies vertelt in deze podcast over het project, Perecs werkwijze, en haar onderzoek naar Perecs interesse in de retorica, waarover zij in 2022 Georges Perec et ses lieux de memoire: Le projet de Lieux publiceerde. Veel luisterplezier! Voor een digitale wandeling door Perecs Lieux: https://lieux-georges-perec.seuil.com/ TIME STAMPS 00:00-02:25 Introductie 02:25-07:08 Wie was Georges Perec? En Annelies’ eigen band met deze markante schrijver 07:08-15:28 Perecs Lieux: een introductie 15:28-24:35 Perecs Lieux en de jaren zeventig: de tijd van conceptual art, sociologische aandacht voor het dagelijks leven – Perecs “ondergewone”. 24:35-28:15 Perecs Lieux en de psychoanalyse 28:15-33:09 De plekken van Perec: van vervallen straten tot de sjieke wijken in Parijs 33:09-38:41 Annelies leest voor uit en vertelt over de serie rondom La rue Vilin 38:41-44:53 De vermenging van privé en collectief geheugen, herinneringen en momentopnamen, in foto’s en tekst in de Lieux. 45:57-56:09 Annelies’ onderzoek naar Perecs interesse in de retorica, haar boek Georges Perec et ses lieux de mémoire: Le projet de Lieux, en de online publicatie van Perecs Lieux. 56:09-01:01:15 Het congres over Perec eind januari in Leiden, met filmavond: Perecs Les Lieux d’une fugue, de plaatsen van een ontsnapping 01:01:15-01:04:00 De plaatsen van Perec zijn gemeenplaatsen – in Parijs en de retorica, en ook in het collectieve geheugen

In aflevering 61 van Radio Horzelnest schuift wetenschapshistorica en -journaliste Geertje Dekkers bij ons aan voor een gesprek over Antoni van Leeuwenhoek. Afgelopen april 2023 verscheen Geertje’s boek ‘Veel, klein en curieus: de wereld van Antoni van Leeuwenhoek’ bij Uitgeverij Het Spectrum. Eerder verscheen van haar hand onder meer ‘Waanwijze lasterbende: De geboorte van de wetenschap in acht ruzies’ (2018). Als wetenschapsjournaliste schrijft ze voor verschillende tijdschriften en kranten, waaronder Historisch Nieuwsblad, Quest, en de Volkskrant. Naar aanleiding van haar nieuwe boek gaan we vandaag in gesprek over de beroemde Delfste microscopist. Van Leeuwenhoek werkte als lakenkoopman, landmeter, wijnroeier en kamerbeheerder van de Heren Schepenen in de Prinsenstad. Maar hij speelde zichzelf vooral in de kijker met zijn kleinkijkerij. Evenals geleerden en tijdsgenoten zoals Nehemiah Grew, Robert Hooke, Jan Swammerdam en Marcello Malpighi, wendde ook Van Leeuwenhoek zijn onderzoekende oog naar de microwereld. Zijn kleine zelfgemaakte microscoopjes, met enkelvoudige druppelvormige lens ter grootte van een speldenknop, verleende hem toegang tot een wereld die zich pas net ontsloten was, met vergrotingen tot 270 maal. In deze laatste aflevering van 2023 laat Geertje Dekkers je kennismaken met de nalatenschap van Antoni van Leeuwenhoek. Veel luisterplezier! TIMESTAMPS 00:00-03:33 – Introductie 03:33-16:30 – Vroege leven van Antoni van Leeuwenhoek, blauwalg in het Berkelse Meer, lensgebruik in de lakenhandel en uitvinding van de microscoop 16:30-30:37 – Contact Reinier de Graaf, entree bij de Royal Society, Leeuwenhoeks lenzen en preparaten. 30:37-40:37 – Leeuwenhoeks observaties, experimenten en beschrijvingen van de microwereld. 40:37-51:20 – Descartes’ deeltjesleer, Leeuwenhoeks grootste blunder, zaadcellen en nog meer experimenten. 51:20-55:56 –Visualizing the Unknown en theoriegeladenheid van de waarneming. 55:56-57:43 – Afsluiting

In aflevering 60 vertelt Martine Berenpas over de filosofie van Emmanuel Levinas (1906-1995). Levinas’ leven bestreek bijna volledig de twintigste eeuw: de eeuw van het Stalinisme, de Eerste en Tweede Wereldoorlog, de Vietnamoorlog, en andere gewelddadige conflicten die van grote invloed waren op Levinas’ filosofie en hem aanzetten tot het formuleren van wat wel een ‘ethiek van de Ander’ wordt genoemd. In dit gesprek vertelt Martine hoe de oneindige verantwoordelijkheid voor de Ander ons volgens Levinas van de zwaarte van het leven, van ons eigen zijn, bevrijdt. Bovendien zal blijken dat de Ander weliswaar de centrale positie in Levinas’ filosofie heeft, maar dat dat niet betekent dat Levinas zich alleen maar met de Ander, en niet met het zelf bezighoudt. Martine Berenpas is docent en promovenda aan het Instituut voor Wijsbegeerte van de Universiteit Leiden. In haar dissertatie verbindt ze het werk van Emmanuel Levinas met de vroege Daoïstische tekst Zhuang Zi. Martine doceert feministische theorie, Aziatische filosofie, en de mimetische theorie van René Girard, zowel bij het Leiden University College als het Hoger Onderwijs voor Ouderen. Ze publiceerde artikelen en boekbijdragen over Sartre, Girard, en onderwerpen als terrorisme en de ethiek van het martelen, maar ook over gastvrijheid en uiteraard veel over het denken van Emmanuel Levinas. Sinds 2022 vormt zij met Cees Zweistra ook het bestuur van de Levinas Studiekring.

Boven een artikel over een plattelandsarts in Amerika prijkt de titel: “His endless work has its own rewards”. Oftewel, de Sisyfusarbeid van de huisarts komt met zijn eigen beloningen. Ook huisarts en docent dr. Pieter Barnhoorn beschouwt zijn beroep als een titanenklus en toch is er volgens hem niets mooier dan huisarts zijn. Maar hoe wordt je eigenlijk een goede huisarts? Aflevering 59 van Radio Horzelnest gaat over professionaliteit in de zorg en identiteitsvorming bij huisartsen in opleiding. Op 2 februari jongstleden promoveerde Pieter met het proefschrift getiteld: ‘On becoming a GP: professional identity formation in GP residents’. Vrij naar het Nederlands vertaald: ‘Over het worden van een huisarts: professionele identiteitsvorming in huisartsen in opleiding’. In deze aflevering gaan we met Pieter in gesprek over zijn onderzoek en zijn kijk op huisarts-zijn. Pieter reflecteert al langere tijd op zijn leest en probeert daarbij antwoorden te formuleren op de vragen: hoe ga je denken, voelen en handelen als een goede huisarts? Wat is eigenlijk je rol als huisarts? En hoe leid je iemand op als huisarts? Volgens Pieter komen mensen niet alleen bij de huisarts voor medische expertise maar ook voor menselijk contact. Hij breekt een lans voor de waarde van ‘echt contact’ en onderstreept daarbij het belang van kritische introspectie en de meerwaarde van literatuur, kunst en poëzie in de professionele identiteitsvorming van de huisarts in spe. Dr. Pieter Barnhoorn studeerde geneeskunde aan de Universiteit Leiden en specialiseerde zich in seksuologie en huisartsengeneeskunde. Tegenwoordig is hij werkzaam als huisarts en tevens als universitair docent bij huisartsgeneeskunde aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Ook is hij voorzitter van de werkgroep professionaliteit bij de Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs (NVMO) en voorzitter commissie professionaliteit, bij het LUMC. Sinds vorig jaar hebben we Pieter ook gevraagd als voorzitter van onze commissie van Studium Generale. Pieter schrijft regelmatig over het thema professionaliteit. Zo werkte hij als coauteur en redacteur aan het boek Professionaliteit in de zorg: Reflecteren op je professie dat verscheen in 2021. Timestamps: 00:00-07:37 – Introductie en Pieters eerst patiëntcontact als huisarts in opleiding. 07:37-19:07 – Waarom een promotieonderzoek naar professionaliteit in de zorg? Patiëntdemonstratie colleges, praktijkervaring professionaliteit. 19:07-31:44 – De menselijke kant van het arts-patiëntgesprek, probleem van toetsing en controle, professionele identiteitsvorming. 31:44-41:14 – Patiëntklachten over professionaliteit, kenmerken van onprofessioneel gedrag. 41:14-58:14 – Relatie tussen opleider en arts in opleiding, generatieverschillen in professioneel gedrag, werk-privé balans, belang van inleving en empathie en echt contact. 58:14-01:25:30 – Het belang van literatuur, muziek en poëzie, Bob Dylan, Judith Herzberg en Gerard Reve.

In aflevering 58 is reisschrijver Alexander Reeuwijk te gast om te praten over zijn nieuwe boek: ‘Oog in oog met de goden. Een zoektocht naar Indiase bronzen en hun makers’ (Uitgeverij Querido). In dit boek wordt Alexander als een moderne Pygmalion, uit de verzen van Ovidius, verliefd op een beeld. Een massief brons uit de collectie van het Rijksmuseum met de beroemdste gedaante van de Hindoestaanse god Shiva: de Nataraja. In zijn boek ‘Oog in oog met de goden’ bestudeert Alexander met een welhaast mateloze toewijding, nieuwsgierigheid en onderzoekslust de vele facetten van dit beeld. Met de missie het beeld zo dicht mogelijk te benaderen. Op zijn vele zoektochten naar antwoorden over de herkomst, historie en betekenis spreekt hij onder meer conservatoren, indologen, restaurateurs, specialisten, kunsthistorici, beeldenmakers en mensen die zich hard maken voor de Indiase erfgoedzaak. Maar ‘Oog in oog met de goden’ is meer dan een biografie van een beeld. De Nataraja wordt in de handen van Alexander tevens tot sleutel van de Indiase cultuur. Het boek is een weerslag van de vele reizen die hij maakte naar Zuid-India, met name de regio Tamil Nadu. Met de pen leidt hij ons rond door tempels en musea, rijden we op twee of vier wielen door het landschap van Zuid-India en bezoeken we onder meer cashewplantages en religieuze festivals. Ook onderzoekt Alexander de geschiedenis van India, met name de Chola-periode, waarin de beroemdste Indiase bronzen zijn vervaardigd, daarbij doet hij ook archiefonderzoek naar oude reisbeschrijvingen, koloniale archeologie en kunst- en antiquiteitenhandel. Als een rode draad door het boek loopt zijn hechte vriendschap met Vasanth een maker en verkoper van bronzen beelden en zijn familie. Via hem en tal van andere ontmoetingen maken we kennis met een land in verandering, een diep religieus land, een land vol sociale, culturele en politieke spanningen, een land van oude gebruiken en tradities en tegelijkertijd vol ingrijpende veranderingen. Alexander schuift aan bij Radio Horzelnest voor een gesprek over zijn nieuwe boek. Alexander Reeuwijk is (reis)schrijver, spreker en onderzoeker met een grote belangstelling voor historische reisboeken, natuurwetenschap en culturele geschiedenis. Inmiddels heeft hij een indrukwekkende publicatielijst op zijn naam met vaak als thema: reizen. Eerder al volgden hij in de voetsporen van de natuurgeleerde Alfred Russel Wallace (zie: Aflevering 5) voor zijn boek: ‘Reizen tussen de lijnen; Dwars door Indonesië met Alfred Russel Wallace’ (2013, Atlas Contact). Over zijn reizen door Iran schreef hij op in ‘Achter de sluier het land’ (2019, Uitgeverij kleine Uil). Zijn nieuwste boek ‘Oog in oog met de goden’ (2023, Querido) is een weerslag van zijn vele bezoeken aan Zuid-India. TIMESTAMPS 00:00-02:26 – Introductie. 02:26-08:50 – Familie van Vasanth, reis naar India, het Indiase landleven. 08:50-22:26 – Nataraja in het Rijksmuseum, praalwagen, Hindoestaanse godenpantheon, nationale & lokale goden, de kosmische dans van Nataraja. 22:26-33:22 – Populariteit van de Nataraja in het Westen, The Dance of Shiva van Coomaraswamy, kunsthandelaar C.T. Loo, materiële geschiedenis van het beeld. 33:22-56:45 – Staphati’s, de Master, het maken van een bronzen beeld, traditioneel & modern India. 56:45-01:11:27 – Religieus festival, praalwagens, tempelbezoek, Marius Bauer, een levende religie. 01:11:27-01:21:38 – Reistips, het huwelijk, familiaire & individuele.

In aflevering 57 is Rogier van Vugt te gast voor een gesprek over de Flora van Macaronesië. Rogier is Hoofd Horticultuur bij de Hortus botanicus van de Universiteit Leiden en plantenkenner par excellence. Een van zijn favoriete reisbestemmingen zijn de eilandengroepen die samengebundeld de naam Macaronesië dragen. Hiertoe behoren: de Canarische eilanden, Madeira, de Selvagens eilanden, de Azoren en de verderop gelegen Kaapverdische Eilanden. Wat Rogier naar deze bestemming trekt is de unieke eilandflora. Hier vind je plantensoorten die nergens anders ter wereld groeien. Van reusachtige melkdistels en drakenbloedbomen tot de het liefelijke Madeira viooltje. Bij zijn eilandbezoeken is Rogier bijzonder geïnteresseerd in orchideeën. Macaronesië huisvest verschillende uiterst zeldzame endemische orchideeën. Rogier speurt deze op met hulp van lokale plantenvrienden en legt ze vast voor de wetenschap. Maar deze aflevering gaat over veel meer dan de flora van Macaronesië. Ook andere plantenexpedities, die hij samen met zijn vrouw Petra maakten, passeren ook de revue. En Rogier deelt zijn kijk op problemen rondom invasieve exoten, ontbossing en flora-bescherming. Bovenal wijst hij ons op het belang van botanie. Planten behoren volgens hem tot de hardware van het leven op onze planeet. Bovendien vervelen planten geen minuut, mits je er oog voor krijgt. Het gesprek eindigt wat vreemd! We waren vergeten te vragen waarom Rogier al deze reizen en foto’s van bijzondere flora maakt. Na de outro vind je daarom nog ongeveer een kwartier audio als uitsmijter. Veel luisterplezier! Volg zijn Instagram-kanaal (@rogiervanvugt) voor prachtige en informatieve beelden van bijzondere planten of bezoek zijn fotopagina op: pbase.com/rogiervanvut. TIMESTAMPS 00:00-01:56 – Introductie 01:56-12:00 – Canarische eilanden, eerste reizen naar Tenerife, Rogiers liefde voor eilandendemen, drakenbloedboom, Teide en laurierbossen. 12:00-:17:38 – Madeira, belang van Laurierbossen, Levadas, voorbeelden van eilandevolutie, gevolgen van invasieve exoten op eilanden, de hortensiaplaag op de Azoren en de bremplaag op Madeira. 17:38-21:23 – Intermezzo: kritiek op de exotenaanpak in Nederland en Europa. Ook in contrast Azoren, Mallorca 21:23-32:13 – Madeira, lokale plantenkenners, zoektocht naar de zeldzame endemische dennenorchis (Goodyera marcophylla), flora-bescherming op Madeira, wild verzamelen, in cultuur brengen en de Wollemi-den. 32:13-42:05 – horticulturele vondsten, nieuwe endemische soort duizendguldenkruid op de Azoren, endemische Aeonium-soorten, redenen voor fotograferen in de natuurlijke habitat, hoe Rogier planten vastlegt, de bijzondere flora van Mallorca en het geitenprobleem. 42:05-52:34 – Relatie tussen ontbossing en klimaatverandering, de nevelwouden van Maleisië, belang van regenwoud, voorbeeldige natuurbescherming op de Seychellen, Coco de mer en de redding van de Edelweiss. 52:34-01:02:30 – Rogiers volgende reisbestemmingen, vondst van de ‘zeldzaamste’ orchidee van Europa, bestuivingsbiologie op eilanden en outro. 01:02:30-01:02:41 – Outro 01:02:41-01:15:35 – Waarom maakt Rogier foto’s? planten behoeven ambassadeurs, APG en de dead-horse-arum.

Aflevering 56 van Radio Horzelnest staat in het teken van kleuren. Met kunsthistorica Helen Westgeest praten we over dit alomtegenwoordige, maar toch ook zo ongrijpbare fenomeen. We bespreken kleurgebruik in kunstuitingen door de eeuwen heen: van de rode en gele oker van steentijdrotsschilderingen tot aan kleuren in de digitale omgeving. Helen vertelt over de invloed van mengingen van verf en licht, en over verschillende kleurenhierarchiën en -theorieën. Zo is het bijvoorbeeld geen toeval dat de kleur paars peren al vergezeld vanaf Pompeï, of dat chirurgen groen dragen. Als er iets kleurrijk is, dan zijn wij mensen het zelf wel. Helen vertelt in deze podcast ook over haar onderzoek naar huidskleur in de beeldende kunst: de kunst van het zo goed mogelijk weergeven van die huid, en de wijze waarop kunstenaars de vooroordelen rondom verschillende huidskleuren uitdagen en bevragen. Ook vertelt Helen ons over visual literacy: de kunst van het kijken. Waarom krijgen we wel lees- en rekenonderwijs, maar leren we op school maar zo weinig onderscheiden in alles wat we overal om ons heen aan beeld voorgeschoteld krijgen? Goed nieuws voor wie zich daar zelf in wil bekwamen: i.s.m. andere wetenschappers heeft Helen een gratis te volgen online cursus visual literacy gemaakt! Deze module is nog steeds in ontwikkeling en wordt voortdurend verbeterd. De huidige versie vindt u hier: https://rise.articulate.com/share/Hn3UWxA2VaK6v8C6ty9DnGanB9Ljxluv. Veel luister- én kijkplezier! 00:00-02:31 Introductie 02:27-05:20 Helen’s fascinatie voor kleur, en voor paars in het bijzonder 05:20–10:30 Kleurenleer: primaire, complementaire en tertiaire kleuren (in de schilderkunst en commercie) 10:30–16:20 Mengingen van verf, licht en tijd op schilderijen 16:20–24:25 Geen universele taal voor, ideeën over en zicht op kleur 24:25-31:15 Historische en culturele verschuivingen in onze kijk op kleuren 31:08–37:29 Keken ze in Pompeï beter dan wij vandaag de dag? 37:29–43:44 Visual literacy: wat is goed kijken? 43:44–52:58 De veelkleurigheid van mensenhuid door de eeuwen heen 52:58–58:11 Helens nieuwe boek: hoe bevragen hedendaagse kunstenaars vooroordelen rondom huidskleur? 58:26–01:02:54 Huidskleur in Pantone in Angelica Dass’ The Colors We Share 01:02:54–01:07:42 De beleving van (verf)huid bij Francis Bacon 01:07:42–01:18:20 Komt een dermatoloog bij de kunsthistorica: visual literacy en simultaan contrast in de geneeskunde

Voor aflevering 55 van Radiohorzelnest daalt filosoof Linde De Vroey af uit de Schotse hooglanden voor een gesprek over haar promotieonderzoek naar zogeheten rewilding of herwilderingsprojecten. De laatste jaren schieten dergelijke projecten als paddenstoelen uit de grond. Herwildering betreft een nieuw stroming in natuurbehoud. Centraal hierbij staat veelal het herstel van natuurlijke processen, vaak via de herintroductie van herwilderde herkauwers en apex predatoren, om zo te komen tot een heropleving van de wilde natuur. In haar onderzoek richt Linde zich op een filosofische analyse van de aannames en soms verborgen premisses van herwildering, met name de verschillende natuur- en mensopvattingen die schuilgaan achter deze trend. Daarnaast richt zij zich ook op culturele kant van herwildering. Hiervoor doet Linde veldonderzoek in Schotland. Ten opzichte van andere landen neemt Schotland een vrij unieke plek in wat betreft herwilderen. Waar deze trend doorgaans gepaard gaat met het uitbannen en uitsluiten van menselijke invloeden, speelt de mens in verschillende Schotse projecten juist een centrale rol. Hier lijkt herwildering naast de restoratie van het Caledonische woud ook te betekenen: het scheppen van een hernieuwde band tussen mens en natuur. Onze gast Linde De Vroey studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Gent en wijsbegeerte aan de Universiteit van Antwerpen. Aan die laatste universiteit is zij werkzaam als promovenda bij het departement Wijsbegeerte, waarbij zij zich richt op het thema rewilding en de rol van geschiedenis, traditie en andere culturele aspecten in herwilderingsprojecten. Ook is zij medeoprichter van audiocollectief Wilderhistories. TIMESTAMPS 00:00-01:42 – Introductie 01:42-22:27 – Veldwerk in Schotland, Schotse landschap als ecologische ramp, herwilderen van het Caledonische woud en de Gaelic-cultuur. 22:27-34:09 – “re” in “rewilding”, historische aspect van ecologische herwildering, basislijn, problematische relatie tussen mens en wildernis. 34:09-40:35 – “wild” in “rewilding”: invloed van de Romantiek, hang naar het verleden en de hang naar het wilde, beeldvorming van inheemse “natuurvolkeren” en wildernistoerisme 40:35-57:43 – Amerikaanse invloed op het hedendaagse wildernisideaal, frontiers, historische en ahistorische wildernis, Amerikaans kritiek op het dualisme mens en wildernis. 57:43-01:14:00 – Mens-incluis herwilderen in Schotland, taalsporen in het landschap van Glenmoriston en Dundreggan. 01:14:00-01:21:25 – Nostalgie als nieuwe verhaal van thuiskomst.

In aflevering 54 van Radio Horzelnest is journalist en schrijver Marco Visscher te gast. We spreken hem over zijn nieuwe boek: Waarom we niet bang hoeven te zijn voor kernenergie – De emoties en de feiten, verschenen in 2022. Naast een positief pleidooi over kernenergie, verdiept Marco zich in dit boek in de historie achter de splijting van het atoom, kernwapens en kernenergie. Ook verkent hij de opkomende maatschappelijke angsten en het verzet tegen kernwapens, en later kernenergie. Daarbij belicht hij de rol van milieuorganisaties daarin, en het aandeel van de kernrampen bij Tsjernobyl en Fukushima, tot slot, richt hij zich ook op de hedendaagse discussies rondom kernindustrie, kernwapens, kernenergie en kernafval. . Marco Visscher is onafhankelijk journalist en energiedeskundige en van zijn hand verschenen tal van interviews en journalistieke reportages in Nederlandse en Belgische tijdschriften en kranten, waaronder De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland, Trouw, De Volkskrant, De Morgen en Humo. Ook schreef hij verschillende boeken en boekbijdrages. Zo publiceerde hij in 2018 het boek ‘De energietransitie: Naar een fossielvrije toekomst, maar hoe?’, en was hij medeauteur van het boek ‘Ecomodernisme: het nieuwe denken over groen en groei’, dat verscheen in 2016. Alle boeken verschenen bij uitgeverij Nieuw Amsterdam. Al jaren verdiept Marco zich in thema’s als energie en energietransitie, landbouw, duurzaamheid, globalisering, klimaatproblematiek, en wildernis- en natuurdenken, maar ook politieke en maatschappelijke onderwerpen vragen zijn aandacht. Marco werkte ook mee aan de oprichting van de Europese milieuorganisatie, RePlanet en host hij zijn eigen podcast getiteld: “Welkom in het Antropoceen”. TIMESTAMPS 0:00-4:23 – Inleiding & Wat is ecomodernisme? 4:23-16:00 – Recente positieve geluiden en de stand van zaken in de kernenergie. 16:00-33:07 – Angst voor straling, begin van het atoomtijdperk en vaders van de kernfysica 33:07-42:04 – Kernbommen en de kernwapenrace. 42:04-51:00 – Dwight Eisenhower & Atoms for Peace speech, kernenergie in Nederland 51:00-01:02:40 – Eerste protestmars in Nederland, Günther Schwab & Greenpeace. 01:02:40-01:24:45 – Kernrampen, Three Mile Island & Tsjernobyl. 01:24:45-01:32:29 – Komen we de angst voor kernenergie ooit te boven?

In aflevering 53 verkennen we de vroegste bewoningsgeschiedenis van ons land met archeologen Gerrit Dusseldorp en Yannick Raczynski-Henk. Samen schreven zij: ‘De eerste mensen in de Lage Landen’ (Uitgeverij Koninklijke van Gorcum, 2022). Hierin verkennen zij op een speelse en toegankelijke wijze de verschillende facetten van het leven van onze verre voorouders en hun fylogenetische familieleden, die tijdens de prehistorie de Lage Landen aandeden. Eerst leiden ze de lezer langs enkele belangrijke mijlpalen in de ontwikkeling van hun vakgebied. Van lessen uit de evolutieleer en de ontwikkeling van dateringstechnieken tot reconstructies van het voorouderlijke landschap en de meest recente ontwikkelingen in DNA-onderzoek. Bovendien blijken we niet de enige mensachtige die deze contreien bewoonde. We leren over de anatomisch moderne mens maar ook over anders Hollanders van weleer, waaronder de Heidelbergmens en de neanderthaler. Op kundige en komische wijze presenteren de auteurs de nieuwste inzichten in de archeologie en paleoantropologie en daarbij schuwen ze niet om gewaagde hypotheses te delen en halsstarrige mythes de kop in te drukken. Veel luisterplezier! Gerrit Dusseldorp is universitair docent aan de Faculteit Archeologie, Universiteit Leiden. In aflevering 8 was hij al eens te gast om te praten over de stamboom van de mens. Yannick Raczynski-Henk is buitenpromovendus bij dezelfde faculteit. Verder verricht hij onderzoek in Armenië en Georgië, om inzage te krijgen naar de vroegste migraties van hominiden buiten Afrika. Ook is hij buitengewoon bedreven in het analyseren en tekenen van vuurstenenwerktuigen. Hij geeft geregeld cursussen en maakt veel wetenschappelijke illustraties. Ook schreef hij een Engels- en Nederlandstalige handleiding getiteld: ‘Het tekenen van vuurstenen artefacten’, verschenen bij Sidestone Press. En hij schreef het boek getiteld ‘Met uitzicht op Ararat’, dat in 2020 verscheen bij Brave New Books. Timestamps: 00:00-04:20 – Introductie 04:20-12:27 – Waarom prehistorische archeologie? 12:27-18:50 – Relatie van archeologie met de natuur- en menswetenschappen 18:50-27:00 – Oermensen, belang amateurarcheologie en waarom de Lage Landen 27:00-32:52 – Kort Intermezzo over archeologische illustraties 32:52-52:15 - Chronologie van menselijke bewoning in Nederland 52:15-01:21:40 - Paleodieet, verzamelen en jagen 01:21:40-01:41:33 – Symbiose met de hond 01:41:33-01:44:53 – Outro